Physical Address

304 North Cardinal St.
Dorchester Center, MA 02124

Bursztyn a zdrowie tarczycy – tradycja, nauka i praktyczne zastosowania

Bursztyn (znany też jako jantar lub amber) od wieków budził fascynację jako cenny kamień ozdobny, ale też jako surowiec medycyny ludowej. W kulturach nadbałtyckich od dawna przypisywano mu szczególne właściwości prozdrowotne – m.in. w kontekście pracy tarczycy. Współcześnie doceniamy go nie tylko ze względu na walory estetyczne, ale też na obecność kwasu bursztynowego, którego działanie wciąż jest badane przez naukowców. Poniżej znajdziesz przegląd informacji dotyczących bursztynu, jego tradycyjnych i potencjalnych (czasem potwierdzonych badaniami, a czasem jeszcze dyskusyjnych) korzyści w kontekście zdrowia tarczycy oraz różnych form stosowania.

Czym jest bursztyn i jak powstaje?

Bursztyn powstaje jako skamieniała żywica drzew iglastych sprzed milionów lat. Najczęściej spotykanym i najbardziej cenionym w Europie jest bursztyn bałtycki – wydobywany m.in. w Polsce, na Litwie i w Rosji. Szacuje się, że może liczyć nawet 40 mln lat. Jego charakterystyczny skład chemiczny (zawartość kwasu bursztynowego od 3% do 8%) przyczynia się do tego, że stał się surowcem poszukiwanym nie tylko w jubilerstwie, lecz także w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym.

Rodzaje bursztynu
W zależności od miejsca występowania i wieku żywicy wyróżnia się różne odmiany bursztynu. Najcenniejszy z perspektywy kolekcjonerów i jubilerów jest bursztyn bałtycki (tzw. sukcynit), który występuje m.in. nad polskim Bałtykiem. Inne rodzaje to np. bursztyn dominikański czy bursztyn z Meksyku, jednak to właśnie bałtycki jest najczęściej kojarzony z właściwościami prozdrowotnymi, m.in. ze względu na relatywnie wysokie stężenie kwasu bursztynowego.

Bursztyn w tradycji i medycynie ludowej

1. Tradycyjne wierzenia i praktyki

  • Naszyjniki z bursztynu – w tradycji ludowej uważano, że noszenie bursztynowych korali chroni szyję i gardło przed infekcjami, a nawet wspomaga zdrowie tarczycy. Jeszcze do niedawna w wielu regionach Polski można było spotkać osoby noszące bursztyn przy szyi w przekonaniu o jego „wzmacniającym” i „ochronnym” działaniu.
  • Nalewki bursztynowe – popularne w medycynie ludowej były nalewki na bazie bursztynu (np. 10% nalewka przygotowywana przez zalanie kawałków bursztynu spirytusem). Takie preparaty miały wspomagać układ odpornościowy, pracę układu oddechowego i – według niektórych przekazów – wpływać pozytywnie na gospodarkę hormonalną.
  • Kąpiele i okłady – w niektórych regionach praktykowano dodawanie sproszkowanego bursztynu do kąpieli lub stosowanie okładów z nalewki bursztynowej na okolicę szyi.
Polecamy także  Bliskie spotkania z mikrobiomem: jak dieta wpływa na bakterie jelitowe i odwrotnie?

2. Potencjalne wyjaśnienia tradycyjnych obserwacji

Z perspektywy dzisiejszej wiedzy wiadomo, że bursztyn zawiera kwas bursztynowy, który w niewielkich dawkach może mieć działanie pobudzające metabolizm komórkowy i wspierające procesy regeneracyjne. Pytanie, w jakim stopniu przenika on przez skórę czy błony śluzowe i na ile faktycznie może wpływać na tarczycę, wciąż pozostaje otwarte. Mimo to, mocne zakorzenienie bursztynu w tradycji nadbałtyckiej sprawia, że do dziś wiele osób wierzy w jego właściwości wzmacniające i terapeutyczne.

Bursztyn i jego wpływ na tarczycę – co mówią badania?

Trzeba zaznaczyć, że dowody naukowe na bezpośredni, terapeutyczny wpływ bursztynu na tarczycę są wciąż ograniczone. Istnieją wprawdzie badania dotyczące działania kwasu bursztynowego (np. w obszarze wspierania metabolizmu komórkowego), jednak nie przeprowadzono na szeroką skalę klinicznych badań na ludziach z chorobami tarczycy, które jednoznacznie potwierdziłyby skuteczność bursztynu w leczeniu np. niedoczynności czy nadczynności tego gruczołu.

1. Kwas bursztynowy a metabolizm komórkowy

  • Kwas bursztynowy (succinic acid) jest związkiem naturalnie występującym w organizmach żywych – uczestniczy w cyklu Krebsa, kluczowym dla wytwarzania energii w komórkach.
  • Teoretycznie jego dodatkowa podaż mogłaby wpłynąć na procesy energetyczne w komórkach, w tym także komórkach tarczycy.
  • Nie ma jednak jednoznacznych dowodów wskazujących, że samo noszenie bursztynu na skórze lub sporadyczne stosowanie nalewki bursztynowej podnosi poziom kwasu bursztynowego w organizmie do stopnia, który miałby wyraźny wpływ terapeutyczny na tarczycę.

2. Możliwe działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne

  • W literaturze często wspomina się o właściwościach antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych bursztynu, co w pewnym sensie mogłoby być korzystne dla tarczycy (szczególnie w chorobach autoimmunologicznych typu Hashimoto).
  • Również w tym zakresie potrzeba jednak większych, kontrolowanych badań klinicznych, aby potwierdzić działanie i ustalić bezpieczne dawki.

Podsumowanie naukowe
Choć bursztyn bywa wskazywany w medycynie ludowej jako środek wspierający zdrowie tarczycy, nauka nie potwierdziła jednoznacznie jego terapeutycznego wpływu w tym obszarze. Nie oznacza to, że bursztyn nie może wspierać ogólnie dobrostanu organizmu (np. poprzez łagodzenie stanów zapalnych), jednak w przypadku poważnych zaburzeń hormonalnych konieczne jest leczenie zgodne z aktualną wiedzą medyczną.

Polecamy także  Czy ser jest lekkostrawny?

Formy stosowania bursztynu w kontekście tarczycy

Poniżej przedstawiamy przegląd najpopularniejszych form wykorzystania bursztynu – zarówno w medycynie ludowej, jak i w nowoczesnych suplementach czy kosmetykach.

1. Biżuteria (naszyjniki, korale, bransoletki)

  • Jak działa? Według tradycji noszenie bursztynu na skórze (szczególnie w okolicach szyi) miało łagodzić dolegliwości gardła, wspomagać pracę tarczycy i wzmacniać organizm.
  • Co mówi nauka? Nauka nie potwierdza, aby samo noszenie biżuterii bursztynowej miało istotny wpływ na hormony tarczycowe. Możliwe, że pewien wpływ mają mikroelementy przenikające ze skóry do krwioobiegu, ale jest on znikomy.
  • Czy warto? Biżuteria z bursztynu jest estetyczna i tradycyjnie ceniona. Może mieć walor „symbolicznego wsparcia” i poprawić samopoczucie, ale nie powinna zastępować konwencjonalnej diagnostyki i leczenia tarczycy.

2. Preparaty doustne (nalewki, kapsułki)

  • Nalewka bursztynowa – popularna w medycynie ludowej. Powstaje przez macerowanie kawałków bursztynu w spirytusie (zwykle ok. 10–15%). Używa się jej czasami jako dodatek do napojów lub do nacierania skóry.
  • Suplementy diety – na rynku pojawiają się suplementy zawierające kwas bursztynowy (succinic acid) czy ekstrakty bursztynowe, które rzekomo mogą wspierać metabolizm komórkowy. Przed ich stosowaniem zawsze należy skonsultować się z lekarzem.
  • Bezpieczeństwo – warto wybierać sprawdzone produkty o znanym składzie. Niektóre nalewki mogą zawierać sporo alkoholu, co przy długotrwałym stosowaniu i w kontekście terapii tarczycy (np. przy jednoczesnym przyjmowaniu leków) wymaga ostrożności.

3. Kąpiele i okłady

  • Kąpiele z dodatkiem sproszkowanego bursztynu – rzadziej praktykowane, ale spotykane w niektórych ośrodkach SPA czy gabinetach odnowy biologicznej. Mają głównie działanie relaksacyjne, a ewentualne działanie na tarczycę jest trudne do potwierdzenia.
  • Okłady na szyję – wykorzystywanie nalewki bursztynowej lub kremów z ekstraktem bursztynowym jako okłady na okolice tarczycy. Trudno ocenić skuteczność, choć ciepło i masaż mogą rozluźniać mięśnie szyi i w niewielkim stopniu poprawiać mikrokrążenie.

Pozyskiwanie i produkcja – co warto wiedzieć?

1. Ekologiczne aspekty wydobycia bursztynu

Bursztyn bałtycki wydobywa się głównie w kopalniach odkrywkowych lub poprzez tzw. połowy bursztynu na wybrzeżach. Niestety, nie zawsze warunki wydobycia są przyjazne środowisku. Kupując bursztyn, warto zwracać uwagę na legalne pochodzenie i certyfikaty jakości.

Polecamy także  Czym jest apotemnofilia?

2. Jakość bursztynu i certyfikaty

  • Certyfikaty autentyczności – aby mieć pewność, że kupujemy prawdziwy bursztyn bałtycki, a nie żywicę syntetyczną czy prasowaną, warto korzystać z renomowanych sklepów jubilerskich lub zielarskich.
  • Obróbka bursztynu – na rynku dostępne są bursztyny naturalne (najdroższe) oraz bursztyny modyfikowane (np. poprzez podgrzewanie czy ciśnienie). Niektóre formy modyfikacji mogą zmniejszać zawartość kwasu bursztynowego.

Podsumowanie – czy warto stosować bursztyn na zdrowie tarczycy?

  • Brak jednoznacznych dowodów naukowych: Choć bursztyn zawiera kwas bursztynowy i inne substancje potencjalnie korzystne dla zdrowia, brak jest szeroko zakrojonych badań klinicznych potwierdzających wpływ na poziom hormonów tarczycy czy leczenie chorób tego gruczołu.
  • Tradycja i możliwe korzyści pośrednie: Nie można negować wielowiekowego doświadczenia i roli bursztynu w kulturze leczniczej. Pewne właściwości przeciwzapalne czy stymulujące metabolizm są opisywane, jednak w przypadku poważnych zaburzeń hormonalnych nie zastąpi to konwencjonalnej terapii (np. przyjmowania lewotyroksyny).
  • Bezpieczeństwo stosowania: Ogólnie bursztyn jest bezpieczny, ale w formie nalewek alkoholowych czy suplementów zawsze wymaga konsultacji z lekarzem (zwłaszcza przy zażywaniu leków na tarczycę, aby uniknąć interakcji).
  • Możliwy efekt placebo czy wsparcie holistyczne: Noszenie biżuterii czy sporadyczne stosowanie nalewek może poprawiać nastrój, co wpływa pozytywnie na ogólne samopoczucie. Wspomaganie organizmu w ten sposób nie jest jednak tożsame z faktycznym, potwierdzonym klinicznie leczeniem tarczycy.

Wnioski
Bursztyn jest fascynującym surowcem naturalnym – ma bogatą historię zastosowania w medycynie ludowej, a jego potencjalne właściwości zdrowotne (związane głównie z kwasem bursztynowym) zasługują na dalsze badania. Jeśli chcemy wspomagać zdrowie tarczycy, bursztyn może być ciekawym uzupełnieniem tradycyjnych praktyk (np. w formie naszyjnika czy nalewki), pamiętając jednak, że nie zastąpi on właściwej diagnostyki ani terapii zaleconej przez endokrynologa. Zawsze warto zachować rozsądek i łączyć naturalne metody z nowoczesną medycyną, aby zadbać o zdrowie w sposób kompleksowy.